فلج مغزی (cerebral palsy) یکی از اختلالات مغزی جدی است که به دلیل آسیب قسمت هایی از مغز که مسئول کنترل حرکات ارادی بدن هستند رخ می دهد. فلج مغزی یا سی پی در اثر ناهنجاری‌ های مادرزادی یا وارد شدن آسیب های جدی به مغز جنین یا نوزاد در حال تکامل رخ می دهد.

آسیب مغزی ممکن است در دوران نوزادی، حین تولد و یا پس از آن در دوران کودکی رخ دهد و منجر به بروز این ناهنجاری شود. اغلب مبتلایان فلج مغزی تنها دچار مشکلات حرکتی هستند و از لحاظ ذهنی مشکل خاصی ندارد و این در حالی است که برخی مبتلایان دچار اختلالات یادگیری و شناختی و همچنین مشکلات مرتبط با سیستم زبان و گفتار صحیح هستند.

اختلالات حرکتی ایجاد شده پیشرونده نیستند اما در صورت عدم توانبخشی می توانند در بزرگسالی مشکلات بیشتری را برای فرد بیمار ایجاد کنند. فلج مغزی اسپاستیک، شایعترین نوع فلج مغزی است که به علت آسیب نورون‌ های حرکتی فوقانی رخ داده و منجر به بروز مشکلات حرکتی همچون راه رفتن غیر طبیعی ، رفلکس های غیر طبیعی و عدم توانایی در هماهنگ کردن عضلات می شود.

علائم این اختلال اغلب همان اوایل تولد مشخص می شود و پس از تشخیص بلافاصله باید اقدامات درمانی و توانبخشی انجام گرفته تا مشکلات فرد در سال های بعدی زندگی به حداقل برسد.

کاردرمانی فلج مغزی

کاردرمانی فلج مغزی موثرترین راهکار توانبخشی فلج مغزی و کمک به این کودکان برای داشتن زندگی مستقل تر و کاهش ناتوانی در آینده است. فلج مغزی سبب بروز مشکلات جسمی و ذهنی در فرد مبتلا شده و وی را نیازمند خدمات کاردرمانی می کند. تولد زودتر از موعد جنین (نوزاد نارس) و زایمان سخت و طولانی که با کاهش اکسیژن رسانی به مغز نوزاد همراه است از مهم ترین دلایل بروز فلج مغزی هستند.

فواید کاردرمانی فلج مغزی

• افزایش توانایی های جسمی و ذهنی
• افزایش استقلال فردی و کاهش وابستگی به اطرافیان 
• کمک به سیر مراحل رشد طبیعی در کودک
• افزایش مهارت های زندگی
• کاهش تون عضلانی
• کاهش رفلکس های غیر طبیعی و افزایش رفلکس های طبیعی
• کاهش ناتوانی در بزرگسالی
• پیشگیری از کوتاهی عضلات درگیر و دفورمیتی مفاصل

کاردرمانی فلج مغزی به کودکان مبتلا کمک می کند تا توانایی خود را افزایش داده و در آینده مشکلات کمتری را تجربه کنند. فلج مغزی انواع مختلفی دارد و در شدت های مختلفی رخ می دهد، علائم در برخی مبتلایان بحدی خفیف است که سبب بروز اختلال جدی در زندگی فرد نشده و در برخی مبتلایان بحدی شدید است که فرد به تنهایی قادر به زندگی مستقل نیست.

کاردرمانگر از تمرینات و روش هایی همچون کشش عضلات، گرما و سرما، ماساژ عضلات و تمرین درمانی برای کمک به بهبود توانایی های جسمی کودک مبتلا استفاده می کند. انجام کاردرمانی در زمان مناسب روند رشد کودک مبتلا را در جهت صحیح قرار می دهد.

علائم فلج مغزی

• ناتوانی در عملکردهای حرکتی بطور صحیح 
• خشکی و انعطاف پذیری کم اندام ها
• ناتوانی در هماهنگی عضلات و اندام ها
• اسپاسم عضلات
• حرکات غیر طبیعی دست و پا (رفلکس های غیر طبیعی)
• حرکات غیر ارادی اندام ها
• مشکلات ذهنی
• اختلالات یادگیری
• اختلال در تکلم و گفتار صحیح
• مشکلات بینایی و شنوایی
• تشنج های مکرر
• اختلال در بلع غذا
• بی اختیاری ادرار و مدفوع

عوامل خطر

• مشکلات دوران بارداری مانند ابتلا مادر به بیماری های عفونی ، خونریزی های غیر طبیعی و …
• چند قلویی
• هورمون درمانی مادر در دوران بارداری
• خونریزی مغزی در دوران جنینی و نوزادی
• عفونت‌های مغزی در دوران جنین و نوزادی
• وارد شدن ضربه به سر جنین در دوران بارداری ، حین زایمان و پس از آن
• نوزادان زودرس که با وزن کمی به دنیا می آیند نیز در معرض خطر این اختلال هستند.

درمان فلج مغزی

متاسفانه تا کنون درمان قطعی برای این بیماری شناخته نشده اما میتوان با راهکارهای توانبخشی کیفیت زندگی این افراد را بهبود بخشید و از مشکلاتی که ممکن است در آینده با آن مواجه شوند کم کرد. لازم به ذکر است که هرچه روش های درمانی در سنین پایین تر آغاز شوند احتمال موفقیت در بهبود شرایط کودک و افزایش توانمندی های وی بالاتر می رود.

داروهایی مانند تزریق بوتاکس برای کمک به کاهش اسپاسم های عضلانی این بیماران موثر است. درمان دارویی برای کاهش حملات تشنجی در مبتلایان به سی پی می تواند موثر واقع شود. با توجه به اینکه بسیاری از کودکان سی پی بدلیل عوارض بیماری دچار مشکلات روحی هستند روان درمانی و قرار گرفتن تحت نظر یک روان شناس می تواند به بهبود وضعیت روحی آنان کمک کند. توانبخشی در بیماران سی پی مهم ترین بخش درمان را شامل می شود که شامل کاردرمانی و گفتاردرمانی می شود.

کاردرمانی عملکردهای حرکتی را بهبود بخشیده و به کاهش مشکلات حرکتی ایجاد شده کمک می کنند. کاردرمانی نقش مهمی در افزایش توانمندی کودکان سی پی برای زندگی مستقل و بدون وابستگی به اطرافیان دارند.

جدیدترین درمان بیماران سی پی کودکان

• درمان سلول های بنیادی: سلول های بنیادی سلول هایی هستند که می توانند به انواع مختلف سلول های بدن تبدیل شوند. تحقیقات نشان داده است که سلول های بنیادی ممکن است در درمان آسیب های عصبی ناشی از CP مفید باشند.
• درمان ژن درمانی: ژن درمانی شامل استفاده از ژن های اصلاح شده برای درمان بیماری ها است. تحقیقات نشان داده است که ژن درمانی ممکن است در درمان برخی از انواع CP مفید باشد.
• درمان نوروتراپی: نوروتراپی از نور برای تحریک مغز استفاده می کند. تحقیقات نشان داده است که نوروتراپی ممکن است در بهبود عملکرد حرکتی در کودکان مبتلا به CP مفید باشد.

در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای بیماری فلج مغزی وجود ندارد. با این حال، درمان های موجود می تواند به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به CP کمک کند.

حرکات ورزشی برای فلج مغزی

به غیر از کاردرمانی فلج مغزی، حرکات ورزشی می تواند به بهبود عملکرد حرکتی، قدرت، تعادل، هماهنگی و انعطاف پذیری کمک کند. این ورزش ها همچنین می تواند به کاهش اسپاسم عضلانی، بهبود روحیه و افزایش کیفیت زندگی کمک کند.

آب درمانی: آب درمانی در کنار کاردرمانی می تواند برای کودکان مبتلا به فلج مغزی بسیار مفید باشد زیرا وزن بدن در آب کاهش می یابد و حرکات را آسان تر می کند. تمرینات آب درمانی می تواند شامل حرکات فعال، حرکات مقاومتی، و حرکات تعادلی باشد.

ورزش های گروهی: ورزش های گروهی می تواند برای کودکان مبتلا به فلج مغزی مفید باشد زیرا می تواند به آنها کمک کند تا مهارت های اجتماعی خود را توسعه دهند و احساس تعلق کنند. برخی از ورزش های گروهی که می تواند برای کودکان مبتلا به فلج مغزی مفید باشد عبارتند از بسکتبال، فوتبال، و ایروبیک.

هنگام انتخاب حرکات ورزشی برای کودک مبتلا به فلج مغزی، مهم است که با کاردرمان او مشورت کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تا حرکات مناسبی را انتخاب کنید که متناسب با نیازها و توانایی های کودک شما باشد.

در اینجا چند نکته برای انجام حرکات ورزشی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی آورده شده است:

• حرکات را به آرامی و با دقت انجام دهید.
• از فشار بیش از حد خودداری کنید.
• اگر کودک شما احساس درد می کند، تمرین را متوقف کنید.
• در صورت لزوم از کمک یک بزرگسال استفاده کنید.